គួរដឹង
ស្វែងយល់ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរដ៏ជូរចត់៖ រឿងប្រយ័ត្នកំពប់តែអុង!
ពាក្យថា «ប្រយ័ត្នកំពប់តែអុង» ជាហេតុការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ជូរចត់សម្រាប់ប្រជាជនខ្មែរគ្រប់រូបគួរតែយល់ដឹង ពីអំពើឃោរឃៅរបស់ជាតិសាសន៍ដទៃមកលើខ្មែរយើង។
នៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះចៅអធិរាជវៀតណាម ម៉ិញ ម៉ាង (182០-1841) ការត្រួតត្រារបស់វៀតណាមមានភាពកាចសាហាវ និងឃោរឃៅជាទីបំផុត។ ចាប់ពីសម័យនោះមក ជនជាតិខ្មែរតែងតែនិយាយរំលឹករឿង (កំពប់តែអុង) ជាប់ជាប្រចាំរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ នៅសម័យនោះ ពួកទាហានព្រះចៅអធិរាជវៀតណាម កប់ខ្មែរដែលប្រឆាំងនិងពួកគេទាំងរស់ ដោយទុកតែត្រឹមក្បាលឱ្យផុតពីដីដើម្បីទុកធ្វើជាមុមចង្ក្រានដាំតែអុង។
នៅពេលដែលអ្នកជាប់ទោសទាំងនោះខំរើបម្រាស់ដោយក្ដៅឈឺផ្សាខ្លាំងដោយសារដុតទាំងរស់ ពួកវៀតណាមស្រែកគម្រាមថា «ប្រយ័ត្នកំពប់តែអុង»។ ពាក្យតែអុងនេះ នៅក្នុងភាសាវៀតណាម មានន័យថា «តែសម្រាប់លោកធំ»។
ទោះជាជនជាតិខ្មែរមានឋានៈ វណ្ណៈណា ចាស់ឬក្មេង មានអាយុប៉ុន្មានក៏ដោយ គេនិយាយរឿងនេះគ្រប់ៗគ្នាដែលជាអនុស្សាវរីយ៍ដ៏ជូរចត់ និងខ្លោចផ្សារជាទីបំផុត។ ព្រះចៅ ម៉ិញ ម៉ាង បញ្ជាអោយដូរឈ្មោះខេត្ដខ្មែរទាំងឡាយ ដាក់ទៅជាឈ្មោះវៀតណាមវិញ។ មានជនជាតិវៀតណាមម្នាក់ៗ នៅត្រួតត្រាមើលលើអភិបាលខែត្តខ្មែរនីមួយៗ។
វៀតណាមបង្ខំឱ្យរដ្ឋបាលខ្មែរយកភាសាវៀតណាមមកប្រើ។ ពួកឧត្ដមសេនីយ៍វៀតណាមធ្វើទុក្ខបុកម្នេញដល់ព្រះសង្ឃខ្មែរ ព្រោះគេសង្ស័យថា ព្រះសង្ឃខ្មែរនោះមានគំនិតជាតិនិយម។ ពួកគេវាយបំផ្លាញព្រះពុទ្ធបដិមា និងចេតិយទាំងឡាយចោល។ គ្រានោះឧត្ដមសេនីយ៍វៀតណាមឈ្មោះ ទ្រឿង ម៉ិញយ៉ាង ដឹកនាំនិងត្រួតត្រាលើប្រទេសខ្មែរ។
ការផ្លាស់ប្ដូរគ្នាគ្រប់គ្រងម្ដងពីសៀម និងម្ដងពីវៀតណាមនេះ មានរយៈពេលជាច្រើនសតវត្សរ៍។ ដោយសារតែមានហេតុការណ៍ខ្លះ ដោយសៀមជាប់ដៃធ្វើសង្គ្រាមយូរអង្វែងជាមួយភូមា ហើយវៀតណាមមានការរំខានខ្លះៗ ពីអ្នកបះបោលផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន ទើបរារាំងប្រទេសខ្លាំងទាំងពីរនេះ មិនអាចលេបត្របាក់ប្រទេសខ្មែរទាំងមូលបាន…។
ព្រះបាទអង្គអេង (១៧៧៩-១៧៩៦)
ប៉ុន្ដែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅពេលដែលស្ដេចអង្គអេង ឡើងសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ១៧៧៩ ប្រទេសខ្មែរបានក្លាយជាអាណាចក្ររណបគេ គឺត្រូវរណបទាំងប្រទេសសៀម និងវៀតណាមក្នុងពេលតែមួយ។ ស្ដេច អង្គអេង ត្រូវបានរាជាភិសេកនៅទីក្រុងបាងកកដែលជារាជធានីថ្មីរបស់សៀម ដែលពេលនោះត្រូវបានកងទ័ពសៀមលើកបន្ដុបអោយគ្រងរាជ្យ។
ព្រះអង្គអេង ឡើងគ្រងរាជ្យនៅព្រះជន្ម៧វស្សា គឺមានវ័យក្មេងខ្ចីបំផុតដែលមិនមានបទពិសោធន៍ ហើយមិនដឹងកិច្ចការរាក់ជ្រៅ ក្នុងការគ្រប់គ្រងព្រះនគរឡើយ។ ព្រះអង្គអេង អភិសេកឡើងសោយរាជ្យពេញលក្ខណៈក្នុងព្រះជន្ម២២វស្សានៅទីក្រុងបាងកក។ នៅពេលព្រះអង្គអេងសោយទីវង្គតនៅឆ្នាំ១៧៩៦ បុត្រារបស់ព្រះអង្គនៅក្មេងៗពេក មិនអាចសោយរាជ្យបន្ដបាន។
មន្ដ្រីខ្មែរគឺ ចៅហ្វា ប៉ុក ដែលស្និទ្ធនិងសៀមបានទទួលមើលខុសត្រូវកិច្ចការរដ្ឋ ពីឆ្នាំ១៧៩៦ ដល់ឆ្នាំ ១៨០៥។ នៅក្នុងរជ្ជកាលស្ដេចអង្គអេង ទឹកដីបាត់ដំបង មហានគរ ធ្លាក់ទៅក្នុងអំណាចសៀមនៅឆ្នាំ១៧៩៥ បណ្ដាលមកពីមន្ដ្រីខ្មែរដែលស្និទ្ធនិងសៀម ចង់បំពេញចិត្ដចៅហ្វាយសៀម បានញុះញង់ស្ដេចសៀមអោយទារសគុណក្នុងការចិញ្ចឹមព្រះអង្គអេង។
ស្ដេចអង្គច័ន្ទទី២ (១៨០៦-១៨០៤)
៥០ឆ្នាំក្រោយមក ស្ដេចអង្គច័ន្ទទី២ បានស្នើសុំអោយវៀតណាមជួយបង្ក្រាបកំលាំងបះបោរដែលបង្កឡើងដោយបងប្អូនប្រុសទាំងពីររបស់ព្រះអង្គ ដែលបានរៀបចំផែនការដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្ក។ នៅពេលដែលអង្គចន្ទសោយទីវង្គតដោយអាថ៌កំបាំងទៅ ពួកវៀតណាមបានលើកបន្ដុបមហាក្សត្រមួយអង្គដែលគ្មានអំណាចអោយឡើងសោយរាជ្យ ហើយបានត្រួតត្រាប្រទេសខ្មែរ។
នៅរជ្ជកាលព្រះអង្គច័ន្ទទី២ ខ្មែរត្រូវលើកសួយសារអាការទៅថ្វាយស្ដេចសៀមផង និងស្ដេចវៀតណាមផង។សួយសារអាករដែលបញ្ជូនទៅវៀតណាម រួមមាន ដំរីឈ្មោលកំពស់៥ហត្ថ កុយរមាសពីរ ភ្លុកដំរីបីគូរ ក្រវ៉ាញ ក្រមួញម្រ័ក្សណ៍…។ ក្នុងរជ្ជកាលនេះដែរ វៀតណាមបានកេណ្ឌខ្មែរអោយជីកព្រែកវិញតេ ប្រវែង៥៣គម និងព្រែកវិញអាន ប្រវែង១៤គម នៅកម្ពុជាក្រោម។
ព្រះបាទអង្គឌួង (១៨៤០-១៨៥៩)
នៅឆ្នាំ១៨៤៩ ប្រជាជនខ្មែរបះបោរប្រឆាំងនិងឧត្ដមសេនីយ៍ និងមន្ដ្រីវៀតណាមដែលប្រមាថមើលវាយខ្មែរហួសហេតុនេះ។ ប្រទេសសៀមបញ្ជូនកងទ័ពមកជួយខ្មែរ តែគ្មានកងទ័ពណាទទួលជ័យជម្នះពិតប្រកដទេ។ ដូចនេះនៅពេលនោះ ព្រះចៅប្រទេសសៀម និងព្រះចៅប្រទេសវៀតណាម មូលមតិគ្នាអភិសេកព្រះបាទអង្គឌួង ធ្វើជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ។
តាមកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងសៀម និងវៀតណាមនោះ ប្រទេសទាំងពីរត្រួតត្រាលើប្រទេសខ្មែរ និងបញ្ជាក់ថាទឹកដីដែលប្រទេសទាំងពីរលេបយកបានក្នុងរវាង៥០ឆ្នាំមុននេះ ជាកម្មសិទ្ធរបស់គេរៀងៗខ្លួន។ នៅឆ្នាំ១៨៤៨ ស្ដេចអង្គឌួងបានវិលត្រលប់មកពីការនិរទ្ទេសនៅក្រុងបាងកក ដោយមានការជួយពីកងទ័ពសៀម បានរឹបអូសយករាជបល្ល័ង្ក ហើយបានស្ដារភាពមិនសុខស្រួលរបស់កម្ពុជាឡើងវិញ ដោយត្រូវផ្ដល់ភក្ដីភាពចំពោះប្រទេសជិតខាងដ៏ខ្លាំងទាំងពីររបស់ខ្លួនបន្ដទៀត…។
សៀមបានផ្ញើលិខិតសុំអោយមានការទទួលស្គាលថា ខេត្ដម្លូរព្រៃ និងទន្លេពៅ ជារបស់សៀម។ ព្រះអង្គឌួងទ្រង់ព្រះលិខិតតបវិញថា «ខ្ញុំមិនអោយអ្វីទាំងអស់ទៅប្រទេសសៀមឡើយ តែដោយសារពេលនេះសៀមមានកំលាំងខ្លាំងក្លាជាង សៀមអាចបន្ដកាន់កាប់ជាបណ្ដោះអាសន្ននូវអ្វីៗ ដែលខ្លួនបានរឹបអូសយកពីកម្ពុជា»។
គួរគប្បីជ្រាបថា នៅពេលឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គឌួង ទ្រង់តូចព្រះទ័យខ្លាំងណាស់ចំពោះការបាត់បង់ទឹកដីជាច្រើនដែលត្រូវវៀតណាម និងសៀមយកដោយខុសច្បាប់។ នៅឆ្នាំ១៨៥៤ ដោយអត់ទ្រាំពុំបាននិងអំពើរំលោភទន្ទ្រានយកទឹកដីពីសំណាក់ជនជាតិវៀតណាមដែលរស់នៅកម្ពុជាក្រោម ព្រះអង្គឌួងទ្រង់បានសម្រេចព្រះទ័យថា ត្រូវតែសុំជំនួយនិងកិច្ចការការពារពីមហាអំណាចអឺរ៉ុបណាមួយ (បារាំង)។
ព្រះអង្គក៏បានបញ្ជូនសារលិខិតជាសម្ងាត់ទៅថ្វាយព្រះចៅ ណាប៉ូឡេអុងទី៣ នៃប្រទេសបារាំង អោយជួយប្រទេសព្រះអង្គ ដោយនាំយកសួយសារអាករទៅជាមួយផង គឺមានកុយរមាសបួន ជ័ររង្គ៣០០គ.ក្រ ស្ករអំពៅ៣០០គ.ក្រ និងម្រេច៣០០គ.ក្រ តែកិច្ចការនេះមិនបានសម្រេចដូចបំណងឡើយ៕
ប្រភព៖ បេះដូងនិស្សិត/មនោវិជ្ជា
មតិយោបល់
ចិត្តល្អ ខំចុះពីឡានទៅទទួលខុសត្រូវករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ បែរជាត្រូវគេព្រួតវាយញាត់ភក់ស្លាប់ភ្លាមៗនៅនឹងកន្លែង
បើស្រលាញ់កូនសូមប្រយ័ត្ន! មេរោគម្យ៉ាងកំពុងរាលដាលខ្លាំងនៅថៃនិងវៀតណាម អីលូវកើតមានលើកុមារខ្មែរហើយ
ទស្សនៈសំខាន់ៗរបស់បិតាស្ថាបនិកសិង្ហបុរី លីខ្វាន់យូ លើប្រទេសកម្ពុជាដែលគេកម្របានដឹង!
សម្រស់ប៉ុន្មានឆ្នាំមុនរបស់ អូនម៉ី កាលមិនទាន់ល្បីខ្លាំង ពិតជាឃើញហើយទប់អារម្មណ៍មិនបាន!
ខឹងអ្នកភូមិមើ់លងាយថាក្ររៀនមិនចេះ… ខំប្រឹងរៀនរហូតបានពិន្ទុខ្ពស់ ហើយព្រីនរូបខ្លួនឯងបិទនៅផ្ទះតែម្តង!
ប្រទេសទាំង ៨ ដែលស្ថិតក្រោមអន្ទាក់បំណុលរបស់ប្រទេសចិន
អ្នកចូលចិត្តសាក់ចិញ្ចើមមើលអោយហើយទៅ! នារីម្នាក់រងគ្រោះដោយសារការធ្វើចិញ្ចើមខុសបច្ចេកទេស
នារីវ័យក្មេងម្នាក់ តែងតែឈឺពោះពេលមករដូវ ស្រាប់តែពោះក៏ធំឡើងៗ សង្ស័យពេកម៉ែនាំទៅពេទ្យហើយក៏ជួបរឿងនឹកស្មានមិនដល់
បើរកឃើញថាមានករណីគ្រូពេទ្យនិយាយគំរោះគំរើយដាក់អ្នកជំងឺ គ្រូពេទ្យនោះនឹងត្រូវថ្កោលទោស
ត្រៀមៗ! តិចទៀតរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានឹងយកពន្ធសម្រាប់អ្នករកស៊ីលក់ដូរតាមអនឡាញហើយ
-
គួរដឹង4 days agoចង់ឡូយ ចុងក្រោយទឹកភ្នែក! នេះហើយលទ្ធផលកែឡានកាច់សោរ ទៅជា smart key! ប្រយ័ត្នទាំងអស់គ្នា
-
គួរដឹង4 days agoបកស្រាយអាថ៌កំបាំងដែលធ្វើឱ្យសិង្ហបុរីស្អាត រកតែកម្ទេចសម្រាមតាមផ្លូវមិនចង់បាន!
-
គួរដឹង4 days agoប្រយ័ត្នធ្ងន់ក! ប្រព័ន្ធចំណតយានយន្តថ្មីនៅព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិភ្នំពេញដែលអ្នកគួរដឹង
-
ថ្មីៗ4 days agoអស្ចារ្យណាស់! ឆាប់ៗខាងមុខនេះ នៅតាមផ្លូវជាតិលេខ ១ នឹងមានសួនកម្សាន្តដ៏ប្រណីតមួយ តម្លៃ ៦០ លានដុល្លារ!
-
បែបផែនជីវិត1 day agoខឹងអ្នកភូមិមើ់លងាយថាក្ររៀនមិនចេះ… ខំប្រឹងរៀនរហូតបានពិន្ទុខ្ពស់ ហើយព្រីនរូបខ្លួនឯងបិទនៅផ្ទះតែម្តង!
-
គួរដឹង4 days agoមុខរបរទាំង ៣ នេះមានតែនៅប្រទេសចិនមួយគត់! ពិតជាមិនគួរជឿថាមានសោះ!
-
ថ្មីៗ4 days agoមើលហើយពិចារណាទាំងអស់គ្នា! មិនមែនជា បូជនីយដ្ឋាន តែជារមណីយដ្ឋានទៅវិញ! ហួសចិត្ត!
-
ថ្មីៗ6 hours agoចិត្តល្អ ខំចុះពីឡានទៅទទួលខុសត្រូវករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ បែរជាត្រូវគេព្រួតវាយញាត់ភក់ស្លាប់ភ្លាមៗនៅនឹងកន្លែង